Louis Tinner: "Woorden zijn erg belangrijk. Zonder woorden zouden we niet eens weten wat we zeggen."
(Trager dan de snelheid, H. Brusselmans, p.60)
1 Comment
In Berlijn stormt een "dol gedraaide" chauffeur met een vrachtwagen in op een mensenmassa, en maakt hierbij ontelbare slachtoffers: doden, gewonden, getraumatiseerden. Het trauma wordt doorgegeven, als een giftig Kerstgeschenk. Van Dale definieert een trauma als een "hevige geestelijke aandoening die een stoornis veroorzaakt". Maar het is vooral het Griekse woord voor "wonde", veroorzaakt door uiteenlopende gebeurtenissen die worden gekenmerkt door het veroorzaken van een groot gevoel van machteloosheid en ontwrichting van het bestaan. Deze machteloosheid is een voedingsbodem voor frustraties, maar bij een aanzienlijk aantal van de slachtoffers creëren deze frustraties ook een onderhuidse kwaadheid, en achterdocht, afhankelijk van hoe met onmacht en frustratie wordt omgegaan. Vanuit deze kwaadheid kan het slachtoffer van het trauma zinnen op wraak. Wraak vanuit onmacht, niet gestuurd, ongericht, "random". ![]() Het trauma is bijgevolg niet zonder gevaar. De klinische ervaring leert ons dat de gevangenissen gevuld zijn met gekwetsten, slachtoffers van trauma's die op een bepaald moment een klik maken naar kwaadheid, en dit om potentiële verdere traumatisering af te weren, met gewelddaden tot gevolg. Ze ervaren hun verleden in hun verwrongen sociale context vaak als het overleven in een bezet oorlogsgebied, waarbij argwaan en gevaar hun zintuigen continu op scherp houdt, hen terugwerpt op primaire overlevingsstrategieën. Van daaruit kunnen we ons de vraag stellen hoe iemands perceptie op de realiteit wordt vertekend na effectief gedurende jaren in een werkelijk oorlogsgebied te verblijven. Waarbij de willekeur van de agressie zich elk moment kan vertonen, waarbij de stabiliteit bestaat uit de redeloosheid. Redeloosheid van de context zorgt voor radeloosheid, en creëert bij velen een fundamentele aanpassing van het waardensysteem. Zeker indien iemand compleet wordt afgesloten van de zorgende continuïteit. Hoe wordt dan de aankomst in een Westers land ervaren als men vanuit deze diep gewortelde traumatisering, getekend door angst en argwaan wordt getest en afgewezen? Het symbool voor de droom van veiligheid keurt de droom af, en dwingt u terug naar de nachtmerrie. Welk gevaar ontstaat als dit slachtoffer beslist om niet meer te willen slapen, maar wakker te worden. Als de beleidsmakers niet beseffen dat er met zorg moet omgegaan worden met getraumatiseerden, kunnen we onmogelijk de halt toeroepen aan de "zwarte gaten der wanhoop" die gebroken en getraumatiseerden ronselen om hun slachtofferschap tot daderschap om te vormen. Verschenen als "Brief van de dag" in De Standaard van 15 december 2016.
Een paar dagen geleden deed Marijn Devalck een uiteenzetting in De Afspraak op Canvas omtrent De Huizen, een project dat op kleinschaliger detentiehuizen wil inzetten, waarbij reïntegratie, hulpverlening, en strafuitvoering een meer menselijke invulling krijgen dan de huidige - eerder vergeetput-achtige - gevangenissen. Als psycholoog, maar vooral als mens viel me de mond open toen ik merkte dat aan een tafel vol beleidsmakers en mensen die universitaire studies achter de kiezen hadden, er zo weinig "universitas" in de reactiepatronen zat. "Ja, maar..." weerklonk uit diverse monden, als uit een slecht gecoördineerd Grieks koor in een Wagner-opera. De eenvoud der bestraffing. Het kind mispeutert iets, en wordt gestraft. Het gaat de hoek in, wordt zijn speelgoed afgepakt, of krijgt huisarrest. Gelukkig zijn we van de fysieke lijfstraffen al gespaard. Maar wat blijkt nu: de huidige strafbedeling veroorzaakt een torenhoog recidivecijfer. Antwoord: "Strengere straffen". En het recidivecijfer gaat nog de hoogte in. "Maar wat moeten we dan doen?". En dan blijkt dat er nog zo iets is als "opvoeden". Vaak een werkwoord waarvan de gemiddelde gedetineerde een verkeerde invulling heeft gekregen. De talenten van de arme man of vrouw zijn in het verleden vaak niet het onderwerp geweest van veel bekrachtiging, noch is hij gecoacht om er iets mee aan te vangen waarmee hij of zij een succesvol leven zou kunnen uitbouwen. De gedetineerde komt vaak terecht in een omgeving die hij of zij al kent uit zijn jeugd, namelijk een gesloten instelling, omringd door kwade of angstige mensen die proberen te overleven in een vijandig systeem, dat enkel hun basale overlevingsstrategieën wakker maakt. En die zijn er, maar leiden vaak niet naar een glansrol in de Opera van het Leven. De doorsnee beklaagde erkent zijn of haar aandeel in de feiten die gepleegd zijn, en erkent ook wel dat hiervoor een straf op zijn plaats is. En vele beklaagden willen niets liever dan hiervoor een maatschappelijk relevante straf te krijgen. Het is wachten op een wetgevende of rechterlijke macht die de noodzaak tot opvoeden terug in zijn strafuitvoeringsbeleid integreert en als primaire pijler van het penitentiair beleid ziet. Penitentie is immers iets wat men in openheid doet, waarbij mensen zien dat je in schuld het hoofd buigt, waarbij de maatschappij de kans krijgt om absolutie te verlenen, en de persoon terug in zijn volle absoluutheid te erkennen. Marijn kon naar huis gaan met opgeheven hoofd. Hij was zijn milde menselijkheid niet verloren. |
Erwin Mortierklinisch psycholoog Archives
May 2017
Categories |