Schuld en Straf

Verschenen als "Brief van de dag" in De Standaard van 15 december 2016. 

​Een paar dagen geleden deed Marijn Devalck een uiteenzetting in De Afspraak op Canvas omtrent De Huizen, een project dat op kleinschaliger detentiehuizen wil inzetten, waarbij reïntegratie, hulpverlening, en strafuitvoering een meer menselijke invulling krijgen dan de huidige - eerder vergeetput-achtige - gevangenissen. 
Als psycholoog, maar vooral als mens viel me de mond open toen ik merkte dat aan een tafel vol beleidsmakers en mensen die universitaire studies achter de kiezen hadden, er zo weinig "universitas" in de reactiepatronen zat. "Ja, maar..." weerklonk uit diverse monden, als uit een slecht gecoördineerd Grieks koor in een Wagner-opera. 
De eenvoud der bestraffing. Het kind mispeutert iets, en wordt gestraft. Het gaat de hoek in, wordt zijn speelgoed afgepakt, of krijgt huisarrest. Gelukkig zijn we van de fysieke lijfstraffen al gespaard. Maar wat blijkt nu: de huidige strafbedeling veroorzaakt een torenhoog recidivecijfer. Antwoord: "Strengere straffen". En het recidivecijfer gaat nog de hoogte in. "Maar wat moeten we dan doen?". 
En dan blijkt dat er nog zo iets is als "opvoeden". Vaak een werkwoord waarvan de gemiddelde gedetineerde een verkeerde invulling heeft gekregen. De talenten van de arme man of vrouw zijn in het verleden vaak niet het onderwerp geweest van veel bekrachtiging, noch is hij gecoacht om er iets mee aan te vangen waarmee hij of zij een succesvol leven zou kunnen uitbouwen.
De gedetineerde komt vaak terecht in een omgeving die hij of zij al kent uit zijn jeugd, namelijk een gesloten instelling, omringd door kwade of angstige mensen die proberen te overleven in een vijandig systeem, dat enkel hun basale overlevingsstrategieën wakker maakt. En die zijn er, maar leiden vaak niet naar een glansrol in de Opera van het Leven. 
De doorsnee beklaagde erkent zijn of haar aandeel in de feiten die gepleegd zijn, en erkent ook wel dat hiervoor een straf op zijn plaats is. En vele beklaagden willen niets liever dan hiervoor een maatschappelijk relevante straf te krijgen. 
Het is wachten op een wetgevende of rechterlijke macht die de noodzaak tot opvoeden terug in zijn strafuitvoeringsbeleid integreert en als primaire pijler van het penitentiair beleid ziet. Penitentie is immers iets wat men in openheid doet, waarbij mensen zien dat je in schuld het hoofd buigt, waarbij de maatschappij de kans krijgt om absolutie te verlenen, en de persoon terug in zijn volle absoluutheid te erkennen.

Marijn kon naar huis gaan met opgeheven hoofd. Hij was zijn milde menselijkheid niet verloren.